Sambal maken – uitleg, tips en technieken. Ben je gek op sambal en wil je het zelf leren maken? In dit artikel laat ik je stap voor stap zien hoe je sambal kunt bereiden. Lees handige tips en ontdek verschillende technieken om je eigen sambal te maken, van pepers en groenten tot tempeh. Van vijzelen tot blenden en bakken: zelf sambal maken is leuk en helemaal niet moeilijk.
Eerder schreef ik het artikel: zelf sambal maken, waarin ik uitleg hoe je een basissambal maakt en waar ik een simpel recept deel. In dit artikel ga ik dieper in op de verschillende manieren waarop je sambal kunt bereiden. Bij sambal denk je vaak aan een pittige rode saus van pepers, maar sambals bestaan in vele vormen. De bekendste is sambal oelek, gemaakt van gevijzelde rode pepers. Er zijn ook varianten gemaakt met groenten, fruit of zelfs tempeh. Je kunt een rauwe sambal maken, de ingrediënten koken of de pepers bakken in olie. Ook kun je vijzelen, pureren, de mogelijkheden zijn eindeloos. Na deze mini-cursus sambal maken, kun je direct aan de slag.
Hoe maak je zelf sambal?
Sambal kan op veel verschillende manieren worden bereid, afhankelijk van de smaak, textuur en ingrediënten. Hieronder vind je een overzicht van vijf verschillende technieken waarmee je thuis zelf sambal kunt maken.
1. Vijzelen of blenden
Bij de traditionele manier van sambal maken worden pepers fijngewreven op of in een platte vijzel, dit wordt ook wel ‘ulekken’ of ‘oelekken’ genoemd. Vandaar de naam ‘sambal oelek‘. Je kunt deze techniek in principe toepassen op elke peper. In plaats van een vijzel kun je natuurlijk ook een hakmolentje of een keukenmachientje gebruiken. Dit werkt makkelijk en snel, maar een gevijzelde sambal smaakt toch net iets lekkerder.
Zo werkt het:
- Was de pepers en verwijder de steeltjes, de zaadjes laat je erin.
- Wrijf de pepers fijn in de vijzel of blend ze in een keukenmachine.
- Breng de sambal op smaak met zout en eventueel een scheutje azijn.
- Wrijf of blend de pepers grof of fijn naar persoonlijke smaak.
Voorbeeld:
Bewaren:
In een schone, uitgekookte glazen pot blijft de sambal tot 1 week goed in de koelkast. Schenk een klein laagje olie over de sambal om schimmelvorming te voorkomen. Omdat deze verse sambal geen conserveringsmiddelen bevat, is hij beperkt houdbaar. Gebruik altijd een schone lepel om de sambal op te scheppen.
2. Pureren en opbakken
De meeste sambals die je in de toko of supermarkt kunt kopen, zijn gebakken sambals. Hierbij worden de basis ingrediënten eerst gepureerd en vervolgens samen met specerijen en bijvoorbeeld sereh en djeroek poeroet in een ruime hoeveelheid olie aangebakken. Door het aanbakken komen de smaken beter tot zijn recht en wordt de sambal langer houdbaar. Sambal badjak en sambal brandal zijn bekende voorbeelden van deze gebakken varianten. Maar ook tempeh sambal valt onder een gebakken sambal. Dit serveer je echter als een soort bijgerechtje en is het lekkerst vers gemaakt om direct op te eten.
Zo werkt het:
- Was de pepers en verwijder de steeltjes. Snijd de pepers, ui en knoflook grof.
- Blend dit in een keukenmachine tot een puree.
- Bak de puree in een ruime hoeveelheid olie (100–150 ml olie op 500 gram ingrediënten).
- De baktijd is ongeveer 20 tot 25 minuten tot het mengsel verkleurt van rood naar donkerrood/bruin en de olie grotendeels is opgenomen.
- Voeg eventueel pinda’s, gebakken tempeh of kokosrasp toe aan het mengsel, afhankelijk van welke sambal je maakt.
Voorbeelden:
Bewaren:
In een schone, uitgekookte glazen pot blijft de gepureerde gebakken sambal ongeveer 2 weken goed in de koelkast. Schenk een klein laagje olie over de sambal om schimmelvorming tegen te gaan. Gebruik altijd een schone lepel om de sambal op te scheppen.
Tip: maak niet te grote hoeveelheden in verband met de korte houdbaarheid.
3. Koken en pureren
Dit vind ik persoonlijk de fijnste manier om snel een smaakvolle sambal te maken. Je kookt de basis ingrediënten (pepers, ui, knoflook en tomaat) kort, zodat ze zacht worden. Vervolgens blend je ze in een keukenmachine of met behulp van een staafmixer tot een puree samen met smaakmakers zoals zout, suiker en bijvoorbeeld limoensap. Deze sambal wordt geserveerd bij lalab, een Indonesisch groentegerecht waarbij je groenten in sambal dipt. Ook is het heerlijk bij het gerecht oesterzwam geprek waarbij je gefrituurde oesterzwammen ‘smasht’ in sambal.
Zo werkt het:
- Begin met het wassen van de pepers, pel de ui en de knoflook en snijd dit in grove stukken.
- Doe dit samen in een steelpan en voeg water toe tot alles onderstaat, breng het water aan de kook.
- Als de ingrediënten zacht zijn (na ongeveer 5 minuten koken) giet je het water af.
- Blend dit samen met bijvoorbeeld suiker, zout en limoensap tot een sambal, laat het afkoelen.
Voorbeeld:
Bewaren:
Serveer deze sambal het liefst op dezelfde dag, want vers is hij het allerlekkerst. In de koelkast is het 2 tot 3 dagen houdbaar. Het handige van deze sambal is dat je hem kunt invriezen. Dit kun je doen in bijvoorbeeld een ijsblokjesvorm. Op deze manier is de sambal tot 2 maanden houdbaar.
4. Overgieten met (hete) olie
Een sambal hoeft niet altijd alleen maar uit pepers te bestaan. Het kan ook bestaan uit groenten, zoals in stukjes gesneden tomaat gecombineerd met fijngesneden sjalotjes en pepers. Over dit mengsel schenk je een kleine hoeveelheid hete olie en brengt het vervolgens op smaak met zout en limoensap. Sambal matah is een rauwe sambal van onder andere sereh, djeroek poeroet en gember. Deze ingrediënten snijd je zo fijn mogelijk en maakt het aan met een beetje olie, zout en limoensap. Door de ingrediënten te overgieten met hete olie, komen de smaken beter vrij.
Zo werkt het:
- Maak de ingrediënten schoon, snijd ze fijn en doe ze in een hittebestendige schaal.
- Verhit 25 tot 30 milliliter olie (ongeveer 2 flinke eetlepels) in een klein pannetje.
- Test of de olie heet genoeg is door er een satéprikker of cocktailprikker in te houden. Als er bubbeltjes langs omhoog komen is de temperatuur goed.
- Schenk voorzichtig de hete olie over de ingrediënten in de schaal, meng alles door elkaar en breng de sambal op smaak met zout en limoensap.
Voorbeeld:
Bewaren:
Dit soort sambals zijn vers gemaakt het lekkerst. Je kunt ze prima voorbereiden door bijvoorbeeld de groenten en aromaten van tevoren al te snijden en te bewaren in de koelkast. Overgiet ze net voor het serveren met hete olie, zodat de smaken fris en vers zijn. Restjes kun je bewaren in de koelkast maar de smaak en de kleur nemen wel af. Deze sambal kun je het beste na bereiding meteen serveren voor de optimale smaak.
5. Pepers mengen met smaakmakers
Door pepers (en eventueel ui en knoflook) fijn te snijden of te pureren en vervolgens te mengen met smaakmakers zoals piccalilly of ketjap manis, maak je in korte tijd een heerlijke sambal. Voorbeelden zijn pittige piccalilly sambal, sambal kecap en hete ketjap sambal. Deze sambals hoeven niet verhit te worden, wat snijwerk en daarna mengen of pureren is voldoende. Een sambal hoeft dus niet altijd een ‘puree’ te zijn. Ketjap manis met fijngesneden ringetjes peper wordt ook een sambal genoemd.
Zo werkt het:
- Was de pepers en verwijder de steeltjes, snijd ze in ringetjes of pureer ze fijn samen met ui en knoflook (afhankelijk van de sambal die je wilt maken).
- Meng de pepers met bijvoorbeeld ketjap manis of piccalilly en breng de sambal op smaak met suiker, zout, azijn of limoensap.
Voorbeelden:
Bewaren:
Dit soort sambals kun je prima een paar dagen tot een week bewaren in de koelkast. Bewaar het in een schone glazen pot en gebruik altijd een schone lepel om de sambal uit de pot te scheppen.
Handige tips
- Gebruik altijd handschoentjes als je met pepers werkt.
- Is je sambal te pittig geworden? Pas de smaak dan aan door een beetje suiker, azijn, limoensap of een scheut water toe te voegen.
- Reinig na het snijden van pittige pepers de snijplank en het mes extra goed.
- Voor het maken van sambal zijn zonnebloemolie, arachide olie en rijstolie erg geschikt vanwege de neutrale smaak.
Zoals je ziet is het helemaal niet moeilijk om zelf sambal te maken. Kies de techniek die je het meeste aanspreekt. Begin met een makkelijke bereiding, zoals koken en pureren of overgieten met hete olie. Als je eenmaal de smaak te pakken hebt, kun je gaan experimenteren met andere recepten. Je kunt bijvoorbeeld een gebakken sambal proberen. Kook een beetje op gevoel, blijf proeven en pas de pittigheid van de sambal aan naar je eigen smaak.
